İstanbul'dan Zonguldak'a neden göç ettiler...

1 Eylül 1939'da Alman ordusunun Polonya'ya girmesi ile Polonya'ya garanti vermiş olan İngiltere ve Fransa 3 Eylül tarihinde Almanya'ya savaş ilan etti. Böylelikle yeni bir dünya savaşı başlamış oldu..
Almanya 1940 başlarında, Hitlerin emri ile Danimarka ve Norveç'i işgal etti. Haziran 1940'ta Fransa'nın kayıtsız şartsız teslim olması ile Hitler bölgedeki tüm devletlerin teyakkuza geçmesini sağladı.. İtalya’da, Almanya ile beraber hareket etmiştir.
İtalya'nın Balkanlara göz dikmesi ve Almanya'nın nereye kadar ilerleyeceği belli değildi. İtalya Almanlara bile haber vermeden Yunan sınırlarını geçmeye baslamıştı. Almanya'da Romanya'yı ve Yugoslavya‘yı ilhak etti. Bulgaristan istemeden de olsa Almanya'nın yanında yer aldı. Alman orduları 1941 başlarında, böylelikle Gümülcine ‘ye kadar gelmişti. Öncelikle İstanbul ve Trakya tehlike altında idi.
Bu durum Türk hükumetini tedirgin ediyordu. Savaş kapımıza kadar gelmişti. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü bazı tedbirlerin alınmasını sağladı. İlk yapılan, Trakya'da sıkı yönetim ilan edilmesi idi. İkinci olarak da ; İstanbul ve Trakya'da “emekli, dul yetim ve işsiz” insanların Anadolu'ya gitmeleri istendi. Hükumet halktan ; Anadolu'da akrabaları olanların yanlarına sığınmasını , yakını olmayanların ise Anadolu'da herhangi bir istasyon seçmelerini istedi.
Gemi yolu ile gidilecek güzergahlar ,limanı olan şehirlerle sınırlıydı. 1941 yılında demiryolu güzergahları bazı bölgelerden geçiyordu. Bu yolları tercih etmek isteyenler 50 kilo yük hakkı ile beraber ücretsiz sevkiyatları yapılacaktı.
Bunun için bir beyanname doldurmaları ve bunun 15 Nisan 1941 tarihine kadar teslim etmeleri gerektiği duyuruldu.
Bu göç zorunlu değildi, isteğe bağlıydı.
Alman askerlerinin Gümülcine‘de, “Türkçe sözlükler satın aldığı “ söylentisi de yayılınca, halkta bir panik başladı. Gazeteler, bunların yalan olduğu vurgulasa da , özelikle Nisan ve Mayıs ayında panik hat safhaya çıktı. Binlerce insan beyanname doldurmaya başladı.
Ankara, İzmir, Erzurum haricinde Anadolu’ya gitmek isteyenlere iki çeşit bilet hazırlandı.
Beyannameler kırmızı ve beyaz olmak üzere iki çeşit bastırılmıştı. Kırmızı renkliler engelliler ve emekliler için, beyazlar ise diğer halk içindi.
İlk sefer Ankara üzerinden Zonguldak İstasyonudur.. Bu istikamette Çankırı, Eskipazar, Karabük, Zonguldak istasyonlarında inecekler için bagaj numaraları ile eşyalar yüklenmiştir. Sevkiyatlar titizlikle yapılmaya çalışıldı. Ev kontratları olanlarla ev sahipleri arasında ara bulucular devreye girdi. Kimse mağdur edilmeyecekti. Okulda çocukları olanlar ; gidecekleri yerlerde kayıt yapabilmeleri için tasdiknameleri hazırlandı. Ayrıca emekli, dul, yetim aylıkları için ilgili yerlerdeki kurum ve bankalardan alınabilecek şekilde tanzim edildi.
ilk kafileyi İstanbul'dan Zonguldak'a ve Zonguldak ile Ankara arasındaki tren güzergahlarına gidecek vatandaşlar oluşturmaktaydı. İkinci kafileyi ise Zonguldak ile Hopa arasındaki iskelelere deniz yolu ile gidecek yolcular teşkil etmiştir.
İstanbulluların Anadolu'ya geçmeleri için Denizyolları İdaresinin tahsis ettiği vapurlar Karadeniz, Tirhan ve Aksu vapurlarıdır. Yapılan plana göre deniz nakliyatı 1 Mayıs'ta başlayacak ve 11 Mayıs'ta sona erecekti. Normalde bu vapurlar o yıllarda Karadeniz seferleri yapan gemilerdir fakat bu tarihlerde ek seferlerle yola çıkacaklardır.
İlk kafilenin 1 Mayıs 1941 Perşembe günü hareket edeceği açıklanmıştır. Nakliyata tahsis edilen vapurlara seyahat vesikası olanlardan baska kimse alınmayacaktır .. 26 Nisan tarihinde bir tebliğ yayınlamıştır. Bu tebliğe göre Karadeniz iskele ve istasyonlarına gidecek beyannameye tabi yolculardan ilk kafile 1 Mayıs Perşembe günü saat 18' de Aksu vapuruyla Galata' dan hareket edecekti ve yolcuların bilet numaraları 45-444 arası olanlardan oluşacaktı. Karadeniz hattına vapurla yapılacak son sefer ise II Mayıs'ta gerçekleşecek ve yine Galata'dan saat 18'de Ankara vapuru kalkacaktı. Bilet numaraları 2.581- 2.848 arası olanlar bu yolculuğa dahil olacaktı.
Her aileye kara yolu için kırmızı ve deniz yolu için de mavi biletler hazırlanmış ve birer de vesika numarası verilmiştir. Vesika numaraları esas olup bütün muameleler bu numara ile yapılacaktır. Ve sevke tabi ailelerin daveti de gene bu vesika numarasıyla yapılacaktır.
Yolcular kamilen güverte yolcusu gibi seyahat edeceklerdir. Kamaralara parası ile de olsa yolcu alınmayacaktır. Kamaralar yolcular için hastane olarak kullanılacak ve gemide doktorun raporuna nazaran hasta olanlarla hamile veya emzikli kadınlar kamaralara yerleştirilecektir. Yolcular seyahat müddetince yiyeceklerini kendileri beraberlerinde götüreceklerdir .
Zonguldak'tan ve Samsun'dan trene binecekler , bu limanlara ulaştıkları günü saat 18'de kalkacak trenlere binerek bölgelerine geçebileceklerdir.
Karadeniz hattına gidecek Aksu ve Tirhan vapurları 1 Mayıs'ta hareket etmiştir. İlk seferde Aksu vapurunda 343 kişi ve Tirhan' da ise 263 kişi taşınmıştır .Karadeniz limanlarına gidecek ücretsiz yolcu kafilelerinin dördüncüsü Aksu vapuruyla yine Zonguldak'a hareket etmiştir . 6 Mayıs'ta Karadeniz'e hareket edecek Tirhan'a 872 ve Aksu'ya 668 kişi gelmesi gerekirken iki vapur için toplam 397 kişi gelince; iki vapurun yolcularını Aksu gemisi alarak hareket etmiştir. En son vapur ise 11 Mayıs'ta kalkacak Aksu vapuru ile yapılmıştır. Burada görülmüştür ki; halkta panik azalmış ve beyanname dolduranların çoğu gitmekten vaz geçmiştir. Yine de 50 bin üzerinde insan Anadolu’ya geçmiştir. Zonguldak ve ilçelerine gelenlerin sayısının binin üzende olduğu tahmin edilmektedir.
Gelenler ilk önce geçici konutlara , akrabası olanlarda yanlarına sığınmıştır.
Bir de Trakya’dan gelecekler için Haziran ayında seferler kondu.
1 Haziran`da vapurla Karadeniz'e hareket edecekler, 2 Haziran`da Zonguldak'a ulaştılar. Zonguldak'ta kalacak yolcular 103 , Zonguldak'tan sonra trenle Çankırı istikametine gidecekler ise 37 kişiydi .
Zonguldak’a gelenlerin geri döndükleri bilgisi bulunmamaktadır. Aslında göç etmeden önce çıkan söylentilerden biri de , gidecek olanların 3 yıl dönemeyecekleri yönündeydi. Fakat 1943 yılı istatistiklerinde, İstanbul’a tersine göçte fazlalaşma kaydedilmiştir.

Hayati Yılmaz ile
Zonguldak Tarih