Bir Yunan turizm sayfasında Zonguldak tanıtılmış. Zonguldak’ı kendilerince anlatmaya çalışmışlar. Ben de bu yazıyı tercüme ettirdim. Noktasına dokunmadan yayınlayayım dedim.
Yazı aynen şöyledir:
1. Konum
Zonguldak'ın kıyı yerleşimi (, Karadeniz'in Küçük Asya kıyısında yer almaktadır. Yerleşimin üzerinden Üzülmez Çayı geçmektedir. Kastamonu'nun batısında 165 km, Safrapoli'nin (Safranbolu) kuzeybatısında 77 km, Bolos'un (Bolu) kuzey-kuzeydoğusunda 82 km uzaklıkta bulunmaktadır.
2. İdari bağlantı
1867 yılında Zonguldak, Safrapoli kaymakamlığına, ardından da Kastamona (Kastamonu) mutasarrıflığına ve vilayetine tabi oldu. Daha sonra Ereğli kazası nahiyesinin merkezi olarak Bolos sancağına katılmıştır. 1899 yılında Kastamona vilayetindeki Bolos Mutasarrıfı'na ait aynı adı taşıyan kaymakamlığın merkezi oldu. Bu kaymakamlık 70 köyü kapsıyordu.
3. Tarih
1460 yılında Zonguldak bölgesi Fatih Sultan Muhammed tarafından işgal edilmiştir. (Onlar Fatih’in Fetihlerine işgal diyor) 15. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Zonguldak'ın tarihi hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Sadece 19. yüzyılda buranın hâlâ küçük bir köy olduğunu biliyoruz.
19, yüzyıl boyunca ve özellikle de yüzyılın sonlarına doğru, bölgede bol miktarda bulunan kömür yataklarının işletilmesi nedeniyle Zonguldak'ın ekonomisi kökten değişti. Yerleşimin gelişmesi, iş talebi nedeniyle Asia Minor (Küçük Asya ,Anadolu) yanı sıra diğer bölgelerden de güçlü bir göç akışına neden oldu. Nüfusun artması eski köyün kasaba haline gelmesine neden oldu. Bu verilerle ,1899 yılında Zonguldak'ın idari konumu yükseltilmiş ve ilçe kaymakamlık merkezi haline getirilmiştir.
Birinci Dünya Savaşı'nda şehir Rus kuvvetleri tarafından bombalandı. Rumların İzmir'e çıkması, yerleşim yerinde Rum Ortodoks sakinlerine yönelik isyanlara yol açmış ve bunun sonucunda Rum Ortodokslar arasında mağduriyetler yaşanmıştır.
Fransız kuvvetleri, Fransız sermayesinin önemli çıkarlara sahip olduğu Küçük Asya'nın stratejik açıdan önemli kömür üretim sahalarını kontrol etmek amacıyla 1919'da Zonguldak'ı işgal etti. 1920'de Fransızlar tarafından terk edilen Zonguldak, Haziran 1920'de Türk kuvvetleri tarafından işgal (!) edildi.
1921 baharında, 16-50 yaşları arasındaki zorunlu askere alınan Rum Ortodoks erkeklerin sürgünü başladı. Küçük Asya'nın bölgeleri çok elverişsiz koşullar altında. Nüfus mübadelesi ile Rum Ortodoks yerleşimi terk ederek Konstantinopolis (İstanbul) üzerinden Yunanistan'a geldi.
4. Demografi
19. yüzyılda Zonguldak'ta kömür madenlerinin açılmasından sonra başka bölgelerden işçiler bu madenlerde çalışmaya geldi. 1880 gibi erken bir tarihte Karadağlı madenciler 15 evde yaşıyordu. Daha sonra Pontoirakleia'dan (Ereğli) 4-5 kadar aile gelip yerleşti. 1905 Osmanlı nüfus sayımına göre Zonguldak'ta 250 ev bulunmaktadır.
Nüfusun çoğunluğu Müslümandı ve en küçük nüfus grubu bir veya iki aileye sahip Yahudilerdi. Küçük Asya Araştırmaları Merkezi'nin Sözlü Gelenek Arşivi'ne göre, Ortodoks sakinlerin sayısı yaklaşık 200-300 aileyi buluyordu. Ortodokslar Soğuk Su (Kryoneri) adı verilen karma bir bölgede yaşıyordu. Ermeni sakinler yaklaşık 300 aileden oluşuyordu. Limanın yakınında yaklaşık 50-100 Fransız aile yaşıyordu. Kontogiannis (yazar) son olarak Zonguldak'ta yaşayan Rumların sayısının 2.000 olduğunu belirtiyor.
Zonguldak Ortodoksları çeşitli bölgelerden geliyordu: Pontoirakleia (Ereğli) , Kozlou(Kozlu) , Şili,(!) Kerasunda,(!) Oinoi (!), Partheni (Bartın), Safraboli (Safranbolu) , Chai-juma,(Çaycuma) Samsuda,(Samsun) Sinop'tan ve aynı zamanda Midilli, Oniki Adalar ve Trakya'dan. Kayserya'dan (Kayseri) da birkaç Karamanlı vardı. Ortodoks Karadağlılar, yerleşimdeki diğer Rum Ortodokslarla az çok asimile oldular.
Şehrin Ortodoks sakinlerinin dili çoğunlukla Türkçeydi. Çoğunlukla Yunan bölgesinden veya adalardan gelenler olmak üzere, Yunanca konuşan çok az kişi vardı. Kentte Türkçeden sonra en çok konuşulan dil Fransızcaydı. Yunan dili esas olarak Yunan okulunun kurulmasından sonra yayılmaya başladı.
5. Kentin yapısı
1905 Osmanlı nüfus sayımına göre Zonguldak'ta 1 cami, 2 kilise, 1 hastane, 1 postane, 3 han, 120 dükkan, 5 otel, 4 el sanatları ve 250 ev bulunuyordu. Müslüman ve Hristiyan nüfus karışık mahallelerde yaşıyordu. Ayrı bir mahallede yalnızca Fransızlar kaldı. Fransız mahallesi limanın yakınındaydı. Katolik kiliseleri yerleşimin merkezinde, okulları ise mahallelerindeydi.
Yerleşimi plajdan bir yol ayırıyordu. Bu yol ana yoldu.
Kaynak: Hayati Yılmaz ile
Zonguldak Tarih.